رحم جایگزین (Surrogate Mother)

یکی از علل مهم ناباروری ناتوانی مادر در حمل و پرورش جنین در رحم است. جایگزینی رحم زمانی ضرورت می‌یابد که زوجین واجد همه عوامل دخیل در شکل ‌گیری نطفه هستند ولی به دلیل فقدان رحم یا فقدان رحم سالم، امکان داشتن فرزند از آن‌ها سلب شده است. تکنولوژی لقاح خارج رحمی (IVF/ICS) این امکان را برای زوج‌ها فراهم نموده است که جنین حاصل از لقاح تخمک مادر و اسپرم پدر متقاضی درمان با روش رحم جایگزین در آزمایشگاه جنین‌شناسی، در موقعیت مناسب به رحم شخص ثالث انتقال یابد. درمان یا روش رحم جایگزین ازنظر پزشکی، حقوقی و روانی- اجتماعی یک روش پیچیده است، که نیازمند بررسی‌های دقیق و تخصصی پزشکی، ارزیابی سلامت و ارزیابی‌های روانی زوجین صاحب جنین و بانوی صاحب رحم و پیگیری‌های قانونی جهت دستیابی به حداکثر موفقیت است.
بانوی صاحب رحم (Surrogate Mother) بانویی است که مراحل باروری و نگهداری جنین یک زوج دیگر را در رحم خود (یعنی مراحل بارداری را) طی نموده، تا پس از اتمام بارداری و زایمان، نوزاد را به زوجین صاحب گامت (پدر و مادر ژنتیکی) تحویل دهد.

بدیهی است در شرایطی که علاوه بر درمان با رحم جایگزین، لزوم دریافت تخمک اهدایی برای زوجین متقاضی درمان توسط متخصصان مربوط احراز شود، دستورالعمل ارزیابی سلامت در اهدای تخمک نیز لازم اجرا است. در این خصوص با عنایت به رژیم حقوقی و اجتماعی کشور به نظر می‌رسد که باید از انتخاب یک فرد جهت درمان هم‌زمان رحم جایگزین و اهدای تخمک به شخص واحد اجتناب شود.
با عنایت به موارد فوق‌الذکر و احتمال بروز سوء استفاده از درمان با روش رحم جایگزین، توجه به ضرورت‌های درمانی استفاده از این روش و رعایت دستورالعمل حاضر لازم است.

درمان به روش رحم جایگزین در صورت داشتن یکی از دلایل زیر ممکن است :
• فقدان رحم به‌ صورت مادرزادی (از قبیل سندروم راکی تانسکی) یا اکتسابی (از قبیل هیستروکتومی به علل مختلف مثل بدخیمیی‌های رحم)
• وجود رحم با ساختمان غیرطبیعی به‌ صورت مادرزادی یا اکتسابی (از قبیل فیبروم‌های بسیار زیاد و بزرگ در رحم، سندروم آشرمن)
• مواردی از سقط مکرر با علت ناشناخته.
• مواردی از شکست مکرر در درمانART علیرغم وجود جنین مناسب و رشد مناسب اندومتر.
• بیماری‌های زمینه‌ای مادر به‌نحوی‌ که بارداری حیات وی را به خطر انداخته و یا تشدید آن بیماری را سبب شود؛ از قبیل نارسایی قلبی پیشرفته، نارسایی کلیه، برخی بدخیمی‌ها، بیماری اتوایمیون مانند لوپوس اریتماتوز و دیابت با عوارض ارگانیک شدید.